W ubiegłym roku projekty drogowe miały ponad 33-proc. udział we wszystkich inwestycjach realizowanych przez samorządy, a ich wartość sięgnęła blisko 16 mld zł. Mimo to aż 77 proc. jednostek samorządu terytorialnego (JST) uważa, że ich inwestycje drogowe wciąż są na niedostatecznym poziomie i planuje zwiększać wydatki na ten cel. Szansy na pozyskanie finansowania upatrują m.in. w Programie Inwestycji Strategicznych – pokazuje raport BGK „Zrównoważony rozwój na tle wyzwań inwestycyjnych i sytuacji finansowej polskich samorządów”. Wynika z niego, że pomimo kumulacji kryzysów polskie samorządy nie zrezygnowały z aktywności inwestycyjnej – aż 93 proc. z nich zapowiedziało przyspieszenie dynamiki wydatków inwestycyjnych w drugiej połowie tego roku.
– Zderzamy się w tej chwili z kryzysem, jakiego nie doświadczyliśmy chyba nigdy wcześniej – mówi agencji Newseria Biznes Beata Daszyńska-Muzyczka, prezes zarządu Banku Gospodarstwa Krajowego. – Ten kryzys, który rozpoczął się w 2020 roku wybuchem pandemii COVID-19, trwa właściwie nieprzerwanie.
Ostatnie trzy lata były okresem, w którym kolejne kryzysy nakładały się na siebie, tworząc niesprzyjające warunki gospodarcze – kryzys pandemiczny i inflacja, która była jego następstwem, zostały wzmocnione przez kryzys energetyczny związany z rosyjską agresją na Ukrainę. W tym trudnym otoczeniu samorządy musiały na dodatek zmierzyć się ze zmianami regulacyjnymi i podatkowymi, które bezpośrednio wpłynęły na ich sytuację finansową. Mimo to – jak pokazuje nowy raport BGK – nie zrezygnowały z aktywności inwestycyjnej. Pomimo trudnego otoczenia gospodarczego w I połowie tego roku dynamika wydatków inwestycyjnych samorządów wzrosła o 26,3 proc. rok do roku. 93 proc. JST spodziewało się jej przyspieszenia w drugiej połowie tego roku.
– W 2021 roku samorządy finansowały przede wszystkim budowę infrastruktury drogowej. Aż 1/3 inwestycji samorządowych była skierowana właśnie na drogi. Kolejne miejsca zajmowała infrastruktura wodno-kanalizacyjna, kulturalno-sportowa oraz transport zbiorowy – mówi Mateusz Walewski, główny ekonomista Banku Gospodarstwa Krajowego.
Z raportu przygotowanego z okazji konferencji „BGK dla JST” wynika, że w ubiegłym roku wartość inwestycji drogowych zrealizowanych przez polskie samorządy wyniosła sumarycznie 15,9 mld zł i okazała się wyższa niż suma wydatków na infrastrukturę wodno-kanalizacyjną (5,8 mld zł), turystykę, sport i kulturę (5,7 mld zł) oraz na transport zbiorowy (3,9 mld zł).
– Według deklaracji samorządów w tym roku planowały one jeszcze bardziej zwiększać nakłady inwestycyjne na drogi, uważając, że w tym obszarze wciąż mają największe braki i potrzeby – mówi Mateusz Walewski.
W badaniu 77 proc. samorządów zadeklarowało, że ich inwestycje drogowe wciąż są na niedostatecznym poziomie. Mniejsze potrzeby deklarowały natomiast w takich obszarach jak gospodarka odpadami (45 proc.), ciepłownictwo (40 proc.) i transport zbiorowy (39 proc.).
Raport opracowany przez bank pokazuje również, że polskie samorządy „zazieleniają” się dzięki prowadzonym przez siebie inwestycjom, traktując je jako element polityki zrównoważonego rozwoju. W 2021 roku udział zielonych inwestycji w całkowitych wydatkach majątkowych samorządów wyniósł 17,5 proc., co oznacza, że średnio co szósta złotówka wydana przez samorządy trafiła na ten cel. Tego typu inwestycje służą m.in. ochronie roślin, oczyszczaniu miast i wsi, ochronie gleb i wód podziemnych czy ochronie różnorodności biologicznej i krajobrazu. Co ciekawe, największy odsetek takich projektów odnotowano w ub.r. w gminach wiejskich (28,7 proc.), a w ujęciu regionalnym – w województwie mazowieckim (22,9 proc.).
– Samorządy finansują swoje inwestycje przede wszystkim z własnej nadwyżki operacyjnej, czyli przewagi dochodów bieżących nad wydatkami bieżącymi. Około 1/3 finansowania pochodzi właśnie z tego źródła. W większych miastach ważną rolę odgrywają spółki komunalne, inwestycje są częściowo finansowane z wypracowanych przez nie wyników – wyjaśnia główny ekonomista BGK. – Kolejne źródła finansowania to środki europejskie, stanowiące ok. 20 proc., oraz wszelkiego rodzaju dotacje publiczne – ok. 15 proc. Dopiero czwartą pozycję zajmują kredyt bądź obligacje, które stanowią ok. 13 proc. w strukturze finansowania inwestycji samorządowych.
Samorządy oczekują wyraźnego wzrostu znaczenia dotacji z budżetu państwa w strukturze finansowania swoich wydatków inwestycyjnych. Te oczekiwania to m.in. efekt Programu Inwestycji Strategicznych, którego operatorem jest BGK. Do końca września br. wartość rozstrzygniętych postępowań na realizację inwestycji ze wsparciem tego programu wyniosła 17,5 mld zł.
– W Programie Inwestycji Strategicznych dla samorządów złożono dotąd ponad 20 tys. wniosków, z czego akceptację uzyskało 11 tys. wniosków na kwotę 60 mld zł. Te dodatkowe środki są bardzo ważne dla samorządów, ponieważ niektóre z nich nie realizowały żadnej inwestycji przez ostatnich 20 czy nawet 30 lat. To są te najmniejsze samorządy, których budżet nie pozwalał na aktywność inwestycyjną i nawet środki europejskie w tym nie pomagały. Mamy w programie przykłady takich gmin – mówi Beata Daszyńska-Muzyczka.
Inwestycje publiczne i samorządowe odgrywają bardzo ważną rolę nie tylko w podnoszeniu jakości życia mieszkańców, ale i w przeciwdziałaniu skutkom kryzysu gospodarczego.
– Inwestycje publiczne stały się kołem zamachowym do wyjścia z kryzysu lat 30. w Stanach Zjednoczonych. Dzisiaj również są odpowiedzą na aktualny kryzys – podkreśla prezes BGK.
Bank Gospodarstwa Krajowego od początku swojej działalności ściśle współpracuje z samorządami, które są jednym z jego głównych interesariuszy. Co piąta złotówka zaangażowania kredytowego BGK trafia właśnie do samorządów.
