Infrastruktura transportowa, a zwłaszcza połączenia kolejowe, mają ogromne znaczenie dla obronności i rozwoju gospodarczego w krajach Europy Środkowo-Wschodniej. Według Europejskiego Banku Inwestycyjnego kluczowe do zrealizowania projekty w tym regionie to Centralny Port Komunikacyjny, Rail Baltica oraz rozwój kolei dużych prędkości. Pierwszy z nich połączy sieci kolejowe dwóch pozostałych, tworząc w przyszłości kolejowy kręgosłup Trójmorza, a eksperci wskazują, że projektowana infrastruktura będzie miała charakter podwójnego przeznaczenia, czyli cywilno-wojskowy.
– Wojsko w obszarze Trójmorza musi umieć przemieszczać się jak najszybciej. Dlatego też potrzebujemy jak najszybszych połączeń drogowych i kolejowych. Wojna w Ukrainie pokazała nam już, że ta potrzeba jest bardzo duża. W tym momencie te połączenia drogowe i kolejowe się rozwijają, ale nie ma wystarczająco dużej przepustowości, zwłaszcza jeżeli chodzi o połączenia północ–południe. Jeśli spojrzeć na naszych sojuszników z krajów bałtyckich aż po Rumunię, taka podróż zajęłaby zdecydowanie za długo, szczególnie w czasach potencjalnego konfliktu – mówi agencji Newseria Biznes Michał Baranowski, dyrektor zarządzający think tanku German Marshall Fund of the United States w Warszawie.
Powołana w 2016 roku inicjatywa Trójmorza łączy 12 państw Unii Europejskiej między morzami Bałtyckim, Adriatyckim i Czarnym. Służy zacieśnianiu powiązań w Europie Środkowej na osi północ–południe oraz stworzeniu w tym regionie zintegrowanej, spójnej infrastruktury. Chodzi przede wszystkim o energetykę, komunikację cyfrową i transport. Rozwój tych obszarów jest zarazem fundamentem nie tylko dla współpracy i integracji, ale również bezpieczeństwa w regionie CEE. Zwłaszcza w kontekście rosyjskiej agresji na Ukrainę i wojny w tym kraju. Była ona głównym tematem ostatniego, siódmego szczytu inicjatywy Trójmorza, który w czerwcu ub.r. odbył się w Rydze, stolicy Łotwy.
– Jesteśmy w momencie, kiedy siły rosyjskie są uwiązane na Ukrainie. Mamy pewnie kilka lat do momentu, kiedy powróci pełne zagrożenie ze strony rosyjskiej w naszym regionie – mówi Michał Baranowski.
Dla wzmocnienia bezpieczeństwa i odporności na kryzysy – nie tylko w regionie Trójmorza, ale i w całej UE i krajach sąsiednich – ogromne znaczenie ma infrastruktura transportowa, zwłaszcza połączenia kolejowe – podkreślali eksperci podczas kongresu Railway Direction Days 2023, organizowanego przez Centralny Port Komunikacyjny.
W trakcie kongresu, w którym wzięło udział ponad 40 ekspertów branży transportowej z kilkunastu krajów oraz wielu europejskich i międzynarodowych instytucji, został zaprezentowany raport „KDP w Regionie Trójmorza”, opracowany przez firmę konsultingową Steer Group. Przedstawia on przegląd projektów infrastrukturalnych kolei dużych prędkości w regionie Trójmorza w perspektywie do 2030 roku. Wynika z niego, że na terenie krajów inicjatywy jest zaplanowanych prawie 4,5 tys. km linii KDP, przy czym pierwsze odcinki, w tym trasa Warszawa – Łódź, mają zostać uruchomione w 2028 roku. Do tego czasu ma się też zakończyć modernizacja przez PKP PLK trasy Rail Baltica od granicy z Litwą przez Białystok do Warszawy. Natomiast do 2030 roku zgodnie z planem w Estonii, Łotwie i Litwie powinien powstać cały korytarz transgraniczny Rail Baltica: z Tallina przez Rygę i Kowno (z odnogą do Wilna) do granicy z Polską. Jego pierwsze odcinki będą uruchamiane od 2027 roku. W tym czasie powstanie również odcinek linii KDP V4 między Pragą, Brnem, Bratysławą i Budapesztem, a w kolejnych latach do linii V4 dołączane będą kolejne odcinki z Polski: Katowice – Ostrawa i tzw. Węzeł Małopolsko-Śląski.
Europejski Bank Inwestycyjny (EBI) wskazuje, że Centralny Port Komunikacyjny, Rail Baltica oraz rozwój kolei dużych prędkości, planowany i realizowany przez czeskiego zarządcę infrastruktury kolejowej Správa železnic, to kluczowe projekty infrastrukturalne do zrealizowania w Europie Środkowo-Wschodniej. Pierwszy z nich połączy sieci kolejowe dwóch pozostałych, tworząc w przyszłości kolejowy kręgosłup Trójmorza.
– Jest kilka projektów, które już są budowane. Głównymi są m.in. Via Carpatia, Via Baltica, jak również Rail Carpatia, Rail Baltica. Natomiast, rozmawiając z politykami i ekspertami wojskowymi, można zauważyć niewystarczająco dużą presję czasową, niewystarczająco duże zrozumienie dla tego, jak szybko te połączenia muszą być zbudowane. Przedstawiciele NATO wskazują, że one tak naprawdę będą nam potrzebne w ciągu kilku najbliższych lat. Wojna na Ukrainie pokazała, że one muszą być skończone szybko – podkreśla dyrektor zarządzający think tanku German Marshall Fund of the United States w Warszawie.
Ekspert wskazuje też, że wypełnienie luk w systemie transportowym Europy Środkowo-Wschodniej ma ogromne znaczenie nie tylko dla obronności, chociażby w kontekście szybkości przerzucania wojsk i sprzętu pomiędzy poszczególnymi krajami, ale również dla rozwoju gospodarczego i ekonomicznego całego tego regionu.
Według raportu Steer Group szacowany koszt całej sieci KDP w regionie Trójmorza sięgnie ok. 60 mld euro. Jednakże łączna wartość korzyści z sieci dla krajów Trójmorza w ciągu 50 lat od oddania jej do eksploatacji przekroczy 120 mld euro, co oznacza, że będzie ona generować dwukrotnie większą korzyść netto w porównaniu do nakładów inwestycyjnych poniesionych na jej budowę.
– Projekty kolejowe i drogowe mają przede wszystkim wymiar ekonomiczny, poprawiają współpracę gospodarczą, a do pewnego stopnia również polityczną. Tak naprawdę sam projekt Trójmorza powstał dlatego, że tych połączeń północ – południe było niewystarczająco dużo, więc potrzeba nam ich więcej – mówi Michał Baranowski.
Trójmorze to obecnie jeden z najszybciej rozwijających się obszarów w Europie. W ciągu ostatnich 20 lat PKB w tym regionie rosło w tempie prawie dwukrotnie szybszym niż w tzw. starej UE. Populacja krajów Trójmorza stanowi 25 proc. całej populacji Wspólnoty, a ich łączny produkt krajowy brutto stanowi niecałe 20 proc. unijnego PKB.
W trakcie tegorocznego kongresu RDD 2023 spółki CPK, Správa železnic i Rail Baltica – czyli inwestorzy trzech największych projektów kolejowych w regionie Trójmorza – podpisali porozumienie, które zakłada współpracę w tym obszarze w celu m.in. przyspieszenia realizacji projektów infrastrukturalnych.
